Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για τις ποινικές κυρώσεις για απείθεια και υπόθαλψη εγκληματία των πολιτών που αρνούνται να βοηθήσουν τους υπαλλήλους του ΣΔΟΕ στο προανακριτικό έργο τους. Υποχρέωση εταιρείας που δημιούργησε λογισμικό να βοηθήσει το ΣΔΟΕ να αποκτήσει πρόσβαση σε Η/Υ εταιρείας ύποπτης για μη νόμιμες συναλλαγές
Σε απάντηση του με αριθ. πρωτ. 4391/7.4.2004 εγγράφου σας, παραθέτουμε τα παρακάτω:
Ως γνωστόν, με το άρθρο 4 του Ν 2343/1995, συστήθηκε στο Υπουργείο Οικονομικών Υπηρεσία με τον τίτλο "Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος" (ΣΔΟΕ), η οποία υπάγεται απευθείας στο Υπουργείο Οικονομικών, με κύρια αποστολή, εκτός άλλων, τη δίωξη της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου, την έρευνα, ανακάλυψη και δίωξη των οικονομικών εγκλημάτων, απατών, παραβάσεων και παράνομων πράξεων σε αντικείμενα αρμοδιότητας του Υπουργείου Οικονομικών που τελέσθηκαν (είτε στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό) σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων του Ελληνικού Δημοσίου, του ευρύτερου δημόσιου τομέα και της Εθνικής Οικονομίας γενικότερα καθώς και η πρόληψη, δίωξη και καταστολή και άλλων εγκλημάτων, όπως π.χ. η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών, όπλων, νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες κ.λπ. Στο άρθρο 4 παρ. 3 του ίδιου νόμου καθορίστηκε η αρμοδιότητα των υπαλλήλων του ΣΔΟΕ ως ειδικών ανακριτικών υπαλλήλων κατά το άρθρο 34 και 33 του ΚΠΔ, οι οποίοι έχουν δικαίωμα να ενεργούν (σε σχέση με τα εγκλήματα της υλικής τους αρμοδιότητας), πέραν των θεσπισμένων από τον ως άνω νόμο ειδικών ανακριτικών πράξεων (ελέγχους μεταφορικών μέσων, καταστημάτων, αποθηκών και άλλων χώρων, έρευνες εγγράφων και λοιπών στοιχείων, επαγγελματικών χώρων, κατασχέσεις, ανακρίσεις και συλλήψεις προσώπων) και αυτές τις ειδικές ανακριτικές πράξεις οι οποίες προβλέπονται από ειδικές διατάξεις, αλλά και από τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Να σημειωθεί ότι ήδη κατά το άρθρο 243 παρ. 2 ΚΠΔ, δηλ. στα πλαίσια της λεγόμενης "αστυνομικής προανάκρισης", όλοι οι κατά τα άρθρα 33 και 34 του ΚΠΔ ανακριτικοί υπάλληλοι είναι υποχρεωμένοι να επιχειρούν όλες τις προανακριτικές πράξεις που είναι αναγκαίες για να βεβαιωθεί η πράξη και να ανακαλυφθεί ο δράστης, έστω και χωρίς προηγούμενη παραγγελία του εισαγγελέα, με την υποχρέωση όμως της εν συνεχεία ειδοποίησής του το ταχύτερο δυνατόν και την υποβολή χωρίς χρονοτριβή των εκθέσεων που συντάχθηκαν.
Όμως ο νομοθέτης, προς το σκοπό ακόμα παραπέρα ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας του ΣΔΟΕ, επέκτεινε νομοθετικά τη δραστηριότητα αυτού, με την θέσπιση του Π.Δ. 154/1997. Καταρχήν, στο άρθρο 19 όπου αναφέρεται στη λειτουργία των Τμημάτων Ειδικών Ελέγχων και Ερευνών, επέκτεινε τη λειτουργική αρμοδιότητα του ΣΔΟΕ και στα οικονομικά εγκλήματα που τελούνται σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ ταυτόχρονα συμπεριέλαβε και άλλα εγκλήματα, όπως π.χ. τα σχετικά με την παραχάραξη του εθνικού νομίσματος, τις προμήθειες του δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τις παράνομες χρηματιστηριακές δραστηριότητες, τα τυχερά παίγνια κλπ.
Σε όλους αυτούς τους ελέγχους οι αρμόδιοι υπάλληλοι, ενεργώντας σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και της σχετικής νομοθεσίας, θα πρέπει κατά το άρθρο 20 παρ. 8 του ως άνω ΠΔ: "Να προβαίνουν σε όλες τις απαραίτητες νόμιμες ενέργειες για τη διασφάλιση των αποδεικτικών στοιχείων των διαπιστούμενων παραβάσεων, από κάθε ενδεχόμενο αμφισβήτησης αυτών ή αλλοίωσής τους μεταγενέστερα ή εξαφάνισής τους γενικά. Για το σκοπό δε αυτό, εκτός άλλων ...Ενεργούν κατασχέσεις ανεπίσημων βιβλίων, στοιχείων ή άλλων εγγράφων ή μαγνητικών μέσων ή ηλεκτρονικών υπολογιστών ή φορολογικών μηχανών ή άλλων μέσων αποθήκευσης στοιχείων που υποπίπτουν στην αντίληψή τους και έχουν σχέση με τον έλεγχο και από τα οποία είναι ενδεχόμενο να προκύπτει απόκρυψη φορολογητέας ύλης ή διάπραξη άλλης παράβασης οικονομικού εγκλήματος αρμοδιότητας του ΣΔΟΕ".
Τέλος, στο άρθρο 28 του ως άνω ΠΔ, πέραν όλων των άλλων προαναφερόμενων διατάξεων, καθορίστηκαν εξαιρετικά ευρύτατες και διεισδυτικότατες αρμοδιότητες των υπαλλήλων του ΣΔΟΕ, οι οποίες σε ελάχιστες άλλες νομοθετικές προβλέψεις προβλέπονται για προανακριτικούς υπαλλήλους και δη σύμφωνα με την παρ. 18: "Να έχουν πρόσβαση σε κάθε πληροφορία ή στοιχείο που αφορά ή είναι χρήσιμο για την άσκηση του έργου και της αποστολής τους, μη υποκείμενα σε περιορισμούς της νομοθεσίας περί φορολογικού, τραπεζικού, χρηματιστηριακού και επιχειρηματικού απορρήτου...".
Για να εξοπλίσει δε με κυρώσεις σε βάρος των αρνουμένων τη συνδρομή προσώπων προς τους προανακριτικούς υπαλλήλους του ΣΔΟΕ ο νομοθέτης καθιέρωσε στην παρ. 82 του άρθρου 28 ποινική κύρωση για κάθε απείθεια προς τους υπαλλήλους του ΣΔΟΕ κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, παραπέμποντας στις ποινές της απείθειας του Ποινικού Κώδικα του άρθρου 169.
Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών, συνάγεται αναμφισβήτητα ότι:
Α. Οι διατάξεις του Π.Δ. 154/1997 κατισχύουν κάθε άλλης διάταξης που τυχόν ήθελε θεωρηθεί ότι τυγχάνει εφαρμογής εν προκειμένω και δη αυτών των διατάξεων του Ν 2472/1997 "Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα", αφού και ειδικότερες αλλά και νεότερες είναι .Να σημειωθεί ότι όπως ήδη έχει ορθά νομολογηθεί: "Από τη δομή των διατάξεων του Ν 2472/1997 περί προσωπικών δεδομένων, σαφώς προκύπτει ότι ο νόμος αυτός δεν έχει εφαρμογή επί της ποινικής διαδικασίας (προδικασία και δίκη) για την οποία ισχύει ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ως ειδικότερος, αφού ειδικότερα οι προανακριτικοί υπάλληλοι, πέραν των περιορισμών που η Ποινική Δικονομία και το Σύνταγμα επιβάλλει, δεν υπόκεινται σε άλλους περιορισμούς κατά τη δράση τους, δηλ. ενεργώντας έρευνες (σε πράγματα και σωματικές), αυτοψίες, κατασχέσεις, συλλήψεις ατόμων κλπ. όπου σαφώς παραβιάζονται ατομικά δικαιώματα των πολιτών και γίνεται επέμβαση στα προσωπικά αλλά και ευαίσθητα δεδομένα τους. Από την εισηγητική έκθεση του Ν 2472/1997 δεν προκύπτει πρόθεση επέκτασης των διατάξεων αυτών στο ποινικό και δικονομικό σύστημα της χώρας μας, αφού σαφής βούληση του νομοθέτη ήταν να διασφαλιστεί η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ανθρώπου και να προστατευτεί η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του από τους κινδύνους του σύγχρονου "φακελώματος" και της δημόσιας γνωστοποίησης προσωπικών του στοιχείων και όχι να ανατρέψει το υφιστάμενο δικονομικό σύστημα της χώρας και να παραλύσει τη νόμιμη δράση των οργάνων απονομής της δικαιοσύνης (βλ. ΣυμβΕφΑθ 984/2001 καθώς και Εισηγητική του Αντεισαγγελέα του ΑΠ Α. Καφίρη επί της αναίρεσης κατά του βουλεύματος αυτού σε ΠοινΔικ2002, 1022 επ.).
Β. Θεσπίζεται επιτακτικός κανόνας δικαίου, δηλ. ειδική υποχρέωση όχι μόνο των εμπλεκομένων στις ελεγχόμενες ή διωκόμενες πράξεις προσώπων αλλά και όλων γενικά των πολιτών, να συνδράμουν τους υπαλλήλους του ΣΔΟΕ κατά την άσκηση των καθηκόντων τους αφού οποιοσδήποτε μπορεί να κατέχει ή να γνωρίζει πληροφορία ή στοιχείο που αφορά ή είναι χρήσιμο για την άσκηση του έργου και της αποστολής τους. Η τυχόν δε άρνησή τους, εφόσον πρωτύτερα αυτοί προσκληθούν προς αυτό, εμπίπτει στις ποινικές κυρώσεις του άρθρου 169 του ΠΚ δηλ. της "απείθειας", υπό προϋποθέσεις δε και σε αυτές του άρθρου 231 του ΠΚ για "υπόθαλψη εγκληματία", εφόσον η ματαίωση της δίωξης του εγκλήματος είναι οριστική και συντρέχει παράλληλα και η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος αυτού (βλ. ΑΠ 221/2002 ΠοινΔικ 2002,692, ΑΠ 381/1996 ΠοινΧρ ΙΣΤ`,24, ΑΠ 1037/1996 ΠοινΧρ ΛΣΤ,918, ΑΠ 233/1996 ΠοινΧρ ΜΣΤ`, 1634, Μανωλεδάκη, Προσβολές κατά της πολιτειακής εξουσίας, 1988, σελ.108επ.).
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω και εφόσον η υπηρεσία σας έχει προβεί ήδη στα πλαίσια του νόμιμου ελέγχου με αριθ. εντολής 2984/03, της εταιρίας "Σ. και Σια ΟΕ", στην κατάσχεση φορητού Η/Υ όπου υπήρχε εγκατεστημένο το πρόγραμμα "Ε. νer. 3.0, μέσω του οποίου παρακολουθούνται οι κινήσεις (αγορές, πωλήσεις) της εταιρίας και όπου υπάρχουν από την υπηρεσία σας βάσιμες υπόνοιες ότι υπάρχει ξεχωριστή εγκατάσταση με καταχωρημένες όλες τις μη νόμιμες συναλλαγές της εταιρίας, με το δεδομένο της άρνησης του εκπροσώπου της εταιρίας να σας γνωρίσει τον κωδικό πρόσβασης στο πρόγραμμα, η εταιρία που κατασκεύασε το πρόγραμμα αυτό (Α. ΑΒΕΕ) είναι υποχρεωμένη, εφόσον νόμιμα προσκλήθηκε, με βάση τα προαναφερόμενα, να σας συνδράμει ώστε να μπορέσετε να έχει πρόσβαση στα αρχεία του συγκεκριμένου υπολογιστή, αλλιώς, υπόκειται στις κυρώσεις των άρθρων 28 παρ. 2Β`του Π.Δ. 154/1997, 169 ΠΚ "Απείθεια", ενδεχόμενα δε και του άρθρου 231 ΠΚ για "Υπόθαλψη εγκληματία".
